Η Λογοθεραπεία είναι μια διεθνώς αναγνωρισμένη ανθρωπιστική επιστήμη που το εύρος της περιλαμβάνει πολλούς τομείς παρέμβασης και σχετίζεται με διάφορες επιστημονικές περιοχές, όπως τη νευρολογία, τη γλωσσολογία και την αναπτυξιολογία. Είναι γεγονός πως είναι περίπλοκη επιστήμη, καθώς οι λογοθεραπευτές\λογοπεδικοί, καλούνται να αποκαταστήσουν τις διαταραχές της Γλώσσας, Κοινωνικότητας, Επικοινωνίας, Ομιλίας και Σίτισης. Ως εκ τούτου η λογοθεραπευτική παρέμβαση δεν έχει ηλικιακό περιορισμό και απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο που αντιμετωπίζει δυσκολίες στους παραπάνω τομείς.
Η Γλώσσα είναι ένα άρτιο κοινωνικό και επικοινωνιακό εργαλείο που επινοήθηκε από τον άνθρωπο και ένα σύστημα τόσο περίπλοκο, που μελετήθηκε όσο λίγα επιτεύγματά του. Η συνθετότητα της Γλώσσας , ως ένα σύστημα σημείων που εκφράζουν ιδέες, έγκειται στο γεγονός ότι περιλαμβάνει τη Σκέψη και τη γνώση που έχουμε για τις έννοιες που περιβάλλουν το φυσικό μας κόσμο.
Η σύνδεση Γλώσσας – Σκέψης είναι δεδομένη, αν σκεφτεί κανείς ότι η Σκέψη κατευθύνει τη χρήση της Γλώσσας. Ο Freud άλλωστε στοχευμένα πίστευε ότι ‘η Σκέψη είναι η Δράση σε πρόβα’. Με τον ίδιο τρόπο χωρίς τις γλωσσικές δεξιότητες δεν μπορεί να διατυπωθεί η δυναμική των Ιδεών. Σύμφωνα με τα παραπάνω υπάρχουν άνθρωποι που έχουν διαταραγμένες τις παραπάνω δομές ή στην πορεία τις έχουν χάσει: Νοητική Υστέρηση, Εξελικτική Διαταραχή του Λόγου, Αφασικά Σύνδρομα, Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις, Σύνδρομα.
Η Γλώσσα αποτελεί πανανθρώπινο σύστημα επικοινωνίας, αλλά δεν είναι το πρώτο, ούτε το μόνο: το δέσιμο με τους κύριους φροντιστές και οι ψυχικές επενδύσεις του βρέφους προς αυτούς είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της Κοινωνικότητας, της διάθεσής του δηλαδή να συνυπάρχει με τους άλλους. Αυτή η αμφίπλευρη διαθεσιμότητα θα χτίσει τους κώδικες της Επικοινωνίας ανάμεσα στο βρέφος και το περιβάλλον, που αρχικά θα έχει μη λεκτικά χαρακτηριστικά. Άνθρωποι που εμφανίζουν διαταραγμένη Κοινωνική Επικοινωνία ανήκουν στο Φάσμα του Αυτισμού.
Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες η Επικοινωνία δυσκολεύεται, χωρίς να την εμποδίζουν μόνο κοινωνικά κριτήρια. Σε αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί η αμφίπλευρη δυναμική του όρου, τί ορίζουμε δηλαδή ως επιτυχή επικοινωνία: επικοινωνούμε μαζί με άλλους για διάφορους λόγους και αυτή η αμοιβαία σχέση είναι αποτελεσματική όταν είναι εύκολη για τους ανθρώπους. Όταν δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε τί είναι αυτό που μας λέει ο άλλος, μάλλον δε θα έχουμε τη διάθεση να συνεχίσουμε αυτή τη δια δραστική σχέση. Αντίστοιχα θα συμβεί αν δυσκολευόμαστε να εκφράσουμε και να μεταδώσουμε τις Ιδέες μας στους άλλους.
Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί υπάρχουν καταστάσεις, κατά τις οποίες εμποδίζεται η εισροή ενός λεκτικού μηνύματος. Υπάρχουν δυσκολίες κατανόησης και επεξεργασίας, κατά τις οποίες ένας άνθρωπος μπορεί να περιοριστεί, είτε λίγο, είτε πολύ, να αντιληφθεί τις γλωσσικές και διαλεκτικές συνθήκες των άλλων. Η παραπάνω συνθήκη είναι εξαιρετικά περιοριστική και συμβαίνει σε ανθρώπους με έλλειμμα στην κατανόηση, παραγωγή ιδεών και απώλεια ακοής (βαρηκοΐα\κώφωση), όπως νευρολογικές βλάβες, νοητική υστέρηση ή σοβαρό αυτισμό.
Εξίσου η επικοινωνία μπορεί να περιοριστεί σημαντικά, έστω κι αν δεν υπάρχουν δυσκολίες κατανόησης, αλλά υπάρχουν δυσκολίες Κωδικοποίησης ή Αποκωδικοποίησης της Γλώσσας. Με τους παραπάνω όρους εννοούμε διάφορες γλωσσικές καταστάσεις, κατά τις οποίες οι άνθρωποι δεν μπορούν να οργανώσουν ή να εκφράσουν τις ιδέες τους και να τους δώσουν μορφή. Η μορφή, ο κώδικας δηλαδή που μπορεί να πάρει μια ιδέα μπορεί να υπάρχει με διάφορους τρόπους: για τους περισσότερους από εμάς είναι οι λέξεις, αλλά υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους μεταδίδουμε ή παίρνουμε μηνύματα, όπως η γραφή, η ανάγνωση, η στάση του σώματος, τα υπονοούμενα, η κοινωνική χρήση του λόγου, και τόσα άλλα εξωλεκτικά στοιχεία. Συμβαίνει άνθρωποι να παρουσιάζουν διαταραχές όπως γλωσσική καθυστέρηση, Αφασικά Σύνδρομα, δυσκολίες στη φωνολογία, διαταραχές ακουστικής επεξεργασίας, αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας, ακόμα και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Οι παραπάνω καταστάσεις εμπλέκονται σε δυσκολίες τόσο επεξεργασίας της γλώσσας, όσο και πώς θα εκφράσει ο πάσχων αυτό που έχει επεξεργαστεί.
Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν πόσο πολυδύναμο σύστημα είναι η Γλώσσα και πόσα άλλα συστήματα εμπλέκει μέσα της. Η Ομιλία είναι το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω γλωσσικών, κοινωνικών και επικοινωνιακών προεκτάσεων, πολύ απλά δεν είναι παρά οι ήχοι που παράγονται για να εφαρμοστούν οι παραπάνω διαδικασίες. Δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς με την ομιλία του μπορεί να αναφέρονται στη ροή, στα υποσυστήματά της (αναπνοή, αντήχηση, άρθρωση, προσωδία, φωνή), ή την άρθρωση.
Η διερεύνηση της Σίτισης (διάγνωση και αποκατάσταση δυσκολιών σίτισης, που περιλαμβάνει τη μάσηση, τη διαχείριση και την κατάποση του βλωμού) ανήκει σε ευρεία γκάμα επιστημών, όπως η Νευρολογία, Αναπτυξιολογία, ΩΡΛ, Φυσιοθεραπεία, Εργοθεραπεία, Διατροφολογία. Το εύρος μελέτης και εμπλοκής της λογοθεραπείας εμπίπτει στις διαταραχές του στοματοφάρυγγα. Σε συνεργασία με άλλους ειδικούς οι λογοθεραπευτές προσπαθούν: να πετύχουν όσο το δυνατό λειτουργικότερη στοματική κατάποση, όταν υπάρχει νευρολογικό έλλειμμα, να ωριμάσουν και να συντονίσουν το στοματοπροσωπικό μηχανισμό όταν υπάρχει αναπτυξιακή δυσκολία, και όταν υπάρχει αισθητηριακή δυσλειτουργία να απευαισθητοποιήσουν και να ρυθμίσουν το στόμα, προκειμένου ένα παιδί να δεχτεί νέες υφές και τροφές .
Από τα παραπάνω συμπεραίνει κανείς ότι το εύρος της επιστήμης της λογοθεραπείας είναι μεγάλο και το αίτημα για εξατομικευμένη και εξειδικευμένη παρέμβαση είναι επίκαιρο όσο ποτέ.
Η Λογοθεραπεία εκπληρώνει θεραπευτικούς σκοπούς και όροι όπως ‘μάθημα’ δεν πρέπει να τη χαρακτηρίζουν. Η λογοθεραπευτική πράξη καλείται να δημιουργήσει ένα Πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται ο θεραπευόμενος και το εμπλεκόμενο περιβάλλον του (οικογένεια, σχολείο, επάγγελμα). Για να εκπληρωθούν οι σκοποί της θα πρέπει η θεραπεία να πληροί όρους ασφάλειας, εμπιστοσύνης, αποδοχής και ενσυναίσθησης. Η κάθε δυσκολία έχει τις προεκτάσεις της και δεν αξίζει να υποβαθμιστεί. Ο κάθε ασθενής αντιμετωπίζει τη δυσκολία του μοναδικά, και ως μοναδική θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από το θεραπευτή του.
Καντάκου Φωτεινή
Λογοθεραπεύτρια – Φιλόλογος
